Βασίλειος Τατάκης
15.12.2017
Ανώτερος εκπαιδευτικός, παιδαγωγός και φιλόσοφος, σημαντική προσωπικότητα της νεοελληνικής πνευματικής ζωής με πλούσιο διδακτικό και επιστημονικό συγγραφικό έργο. Σπούδασε φιλολογία και φιλοσοφία στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Σορβόννης και δίδαξε ως καθηγητής γυμνασίου και γυμνασιάρχης στην Κύπρο, την Κρήτη, τη Μακεδονία και την Αθήνα (1922- 45). Στην περίοδο 1934-38 ήταν διευθυντής του Πειραματικού Σχολείου του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και από το 1945 ως το 1958 ανώτατος εκπαιδευτικός σύμβουλος.
Το 1939 ο Τατάκης έγινε διδάκτορας της Φιλοσοφίας στη Θεσσαλονίκη με τη διατριβή Διαίρεση-Μερισμός. Είχαν προηγηθεί η σπουδαία γαλλική μονογραφία του για τον στωικό φιλόσοφο Παναίτιο (Panétius de Rhodes, le fondateur du moyen stoicisme, 1931) και τα φιλοσοφικά δοκίμια Το πρόβλημα της αλήθειας (1933), Η τραγωδία της γνώσεως (1933), Στη χώρα των στοχασμών. Ένας φιλοσοφικός διάλογος (1933, 19852), καθώς και οι μεταφράσεις των πλατωνικών διαλόγων Κρίτων (1931) και Ευθύφρων (1933). Αργότερα (1954-57) ο Τατάκης μετέφρασε υποδειγματικά και τους πλατωνικούς διαλόγους Λάχης, Μένων, Θεαίτητος, Ευθύδημος, Πρωταγόρας και το Περί ψυχής του Αριστοτέλη. Στην περίοδο 1947-56 δίδαξε αρχαία, βυζαντινή και νεότερη αγγλική φιλοσοφία και λογική στο σύλλογο « Αθήναιον », που είχε ιδρύσει ο Ε. Παπανούτσος. Σχετικά είναι τα βιβλία του Θέματα χριστιανικής και βυζαντινής φιλοσοφίας (1952) και Μελετήματα Χριστιανικής Φιλοσοφίας (1967).
Το 1949 κυκλοφόρησε στο Παρίσι γαλλικά (ως παράρτημα της γνωστής Ιστορίας της Φιλοσοφίας του Ε. Μπρεγιέ) το έργο του Τατάκη Η Βυζαντινή Φιλοσοφία (La Philosophie Byzantine (ανατύπ. 1959, ισπαν. μετάφρ. 1952, ελλην. μετάφρ. με βιβλιογραφική συμπλήρωση Λ. Μπενάκη για την περίοδο 1949-76, 1977) που αποτέλεσε γόνιμη αφετηρία για το ενδιαφέρον της έρευνας και για τη μελέτη σε διεθνές επίπεδο της παραγνωρισμένης ως τότε περιόδου της μεσαιωνικής ελληνικής φιλοσοφίας. Τη διεθνή αναγνώριση του έργου αυτού επιβεβαιώνει το ότι ο Τατάκης προσκλήθηκε να γράψει το κεφάλαιο « Η ελληνική πατερική και βυζαντινή φιλοσοφία » στην έγκυρη Ιστορία της Φιλοσοφίας της Encyclopédie de la Pléiade ( τόμ. 1, Παρίσι 1969, ελλην. μετάφρ. Κλ. Ιωαννίδη, Δευκαλίων, τεύχος 14, 1975). Στην περιοχή της φιλοσοφίας των Ελλήνων πατέρων της Εκκλησίας και του Βυζαντίου η προσφορά του Τατάκη υπήρξε πραγματικά πρωτοποριακή και βαρυσήμαντη. Στα βασικά βιβλία και σε μεγάλο αριθμό σχετικών άρθρων του οφείλουμε ένα νέο γενικό προσανατολισμό και ορθές εκτιμήσεις για τη μελέτη και την κατανόηση των μεγάλων αυτών περιόδων της ελληνικής σκέψης. Το ίδιο ισχύει και για τη φιλοσοφία του Νεότερου Ελληνισμού με το έργο του για τον Γεράσιμο Βλάχο και άρθρα, που περιέχουν πολύτιμο ερευνητικό και συνθετικό υλικό.
Άλλα βιβλία του Τατάκη της περιόδου αυτής είναι οι μεταφράσεις έργων του Μπερξόν (Οι δύο πηγές της Ηθικής και της Θρησκείας ), του Λίβινγκστον (Το ελληνικό πνεύμα και η σημασία του για μας) και του Ζελίνσκι (Η Σίβυλλα), το δοκίμιο Παραγωγή – Επαγωγή (1952) και ο τόμος Σκούφος-Μηνιάτης-Βούλγαρης-Θεοτόκης της «Βασικής Βιβλιοθήκης» (1953).
Το 1958 ο Τατάκης εξελέγη τακτικός καθηγητής της Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου δίδαξε ως το 1967. Από την εποχή αυτή και έπειτα το διδακτικό έργο του και την άλλη πνευματική δραστηριότητά του (μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Βασιλικού Ιδρύματος Ερευνών, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος κ.ά.) συμπληρώνει η δημοσίευση σημαντικών βιβλίων, τόσο στον πανεπιστημιακό όσο και στον ευρύτερο επιστημονικό χώρο. Κυριότερα είναι: Φιλοσοφία και Επιστήμη (1961), Λογική (1966), Η συμβολή της Καππαδοκίας στη χριστιανική σκέψη (1967,19882), Ο Σωκράτης (1970), Φιλοσοφικά μελετήματα (1972), Η πορεία του ανθρώπου (1973), Γεράσιμος Βλάχος ο Κρης (1973, έκδ. του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας, όπου εργάστηκε ο ίδιος ερευνητικά για να ανασυνθέσει τη ζωή, τη δράση και το έργο του σπουδαίου φιλοσόφου-ιεράρχη του 17ου αι.), Σκέψη και ελευθερία (1975), Παιδαγωγική(1978) και Μελετήματα Ιστορίας της Φιλοσοφίας (1980). Το συγγραφικό έργο του Τατάκη συμπληρώνουν πολλά άρθρα δημοσιευμένα σε γνωστά περιοδικά. Από αυτά ξεχωρίζουν τα σχετικά με τον Θεόφιλο Καΐρη, τον «πολύμορφο και πολυπράγμονα» φιλόσοφο της Άνδρου, και τα άρθρα επίκαιρου πνευματικού προβληματισμού. Ανέκδοτα έμειναν πολλά από τα μαθήματά του στο «Αθήναιον», μια «Μεθοδολογία» καθώς και τα «Απομνημονεύματά» του.