«Η Κρατητήρα», βενετσιάνικη λειψανοθήκη από ορεία κρύσταλλο και αργυρεπίχρυσο δέσιμο, αρχές 15ου αιώνα

Εντυπωσιακό ποτήρι-λειψανοθήκη , ένα από τα αξιολογώτερα αντικείμενα μικροτεχνίας που φυλάσσονται στην Μονή Βατοπαιδίου. Πρόκειται για αντιπροσωπευτικό βενετσιάνικο έργο, το οποίο χρονολογείται στις αρχές του 15ου αιώνα. Η χρονολόγηση του αντικειμένου βασίζεται σε συγκρίσεις με παρόμοια έργα της αργυροχοΐας των Βενετών, αλλά και στις σφραγίδες του Αγίου Μάρκου και του εργαστηρίου με τις οποίες είναι σφραγισμένο το βατοπαιδινό ποτήρι-λειψανοθήκη. Το κυλινδρικό ποτήρι είναι κατασκευασμένο από ορεία κρύσταλλο, όπως και το ημισφαιρικό του σκέπασμα, το οποίο διαθέτει επιμήκεις στρογγυλεμένες έδρες, που αναδεικνύουν το πολύτιμο υλικό. Το αργυρεπίχρυσο δέσιμο αποτελείται από πόδι στο σχήμα σφαιρικού κώνου με οκτάλοβη βάση, από τις κομψές δρακοντόμορφες λαβές και τα φύλλα άκανθας που διακοσμούν το χείλος και την βάση του σκεπάσματος. Χαρακτηριστικό είναι το φυτικό πλέγμα που διακοσμεί το πόδι και την βάση της λειψανοθήκης, το οποίο κατασκευάστηκε χωριστά και αποτελεί ένα δεύτερο επίπεδο, αποτελούμενο από ελισσόμενους βλαστούς με αμπελόφυλλα που διακοσμούνται με σμάλτο. Η «κρατητήρα» οφείλει προφανώς την ονομασία της στο ότι την κρατούσαν από τις δύο λαβές της, κάτι που είναι αρκετά σπάνιο για τα εκκλησιαστικά σκεύη. Σύμφωνα με χειρόγραφα του 18ου αιώνα θεωρείται δωρεά του Ανδρονίκου Παλαιολόγου στην Μονή Βατοπαιδίου.