Ιερά Μονή Σταυρονικήτα

Φαίνεται να είναι ίδρυμα των αρχών του 11ου αι., αλλά το 13ο αι. ερημώθηκε και αργότερα μετέπεσε σε τάξη κελλιού της Μονής Φιλοθέου. Το 1536 επανήλθε στην τάξη των Μονών με σιγίλλιο του πατριάρχη Ιερεμία του Α . Η ριζική αναδιοργάνωσή της κατά τη δεκαετία του 1960, σήμανε την έναρξη μιας νέας εποχής για τα αγιορειτικά πράγματα. Το Καθολικό της, τιμώμενο στον άγιο Νικόλαο, φαίνεται να είναι κτίσμα του 11ου αι. επισκευασμένο ευθύς μετά την ανασυγκρότηση της Μονής και τοιχογραφημένο το 1546 από το σπουδαίο ζωγράφο Θεοφάνη τον Κρήτα. Στην Τράπεζα διατηρούνται τοιχογραφίες αποδιδόμενες και αυτές στο Θεοφάνη και τη συνοδεία του. Από τα σημαντικώτερα κειμήλια της Μονής είναι η ψηφιδωτή εικόνα του αγίου Νικολάου του επονομαζόμενου «ο Στρειδάς».