Θέση στην Αγιορειτική Ιεραρχία


11.05.2011

Από τον Ι’ αι. μέχρι σήμερα η ιεραρχία των αγιορειτικών ιδρυμάτων αποτελεί βασικό στοιχείο στην οργάνωση της αθωνικής πολιτείας. Σύμφωνα με αρχειακές μαρτυρίες το Βατοπαίδι αρχικά ήταν τελευταίο στην ιεραρχία, αλλά χάρις στην αύξηση του μεγέθους του γύρω στο 1040 ο ηγούμενός του  Αθανάσιος υπογράφει τα έγγραφα του Πρωτάτου αμέσως μετά τον Λαυριώτη και τον  Ιβηρίτη εκπρόσωπο.  Η άνοδος αυτή αναγνωρίζεται επισήμως στο αθωνικό τυπικό του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ’ του Μονομάχου (1045), στις διατάξεις του οποίου προδιορίζεται η ξεχωριστή θέση του Βατοπαιδινού ηγουμένου μεταξύ των υπολοίπων αγιορειτών ηγουμένων, των οποίων προηγείται, με εξαίρεση αυτόν της Λαύρας.  Από τα τέλη δε του ΙΑ’ αι. το Βατοπαίδι θα αρχίσει να διεκδικεί και την πρώτη θέση της Λαύρας, αν και τελικά θα επιστρέψει στην τρίτη, μετά την Μονή  Ιβήρων και πριν των  Αμαλφηνών, θέση την οποία θα διατηρήσει και όλο τον ΙΒ’ αι. Πάντως το 1287, έτος της προσθήκης στον τίτλο της Μονής του χαρακτηρισμού Βασιλικής, ο ηγούμενός της θα προσθέσει στην υπογραφή του και τον χαρακτηρισμό της Μονής ως πρώτης Λαύρας του  Αγίου  Ορους, ενδεικτικό της υψηλής θέσεώς της στην αγιορειτική ιεραρχία, ίσως και του πλήθους των ενασκουμένων σε αυτήν πατέρων, αλλά και της τότε αίγλης της, έστω και αν ο χαρακτηρισμός αυτός δεν επαναλαμβάνεται στην βυζαντινή περίοδο. Το 1301 ο  Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος (1282-1328) θεωρεί το Βατοπαίδι ως ένα των πρώτων αγιορειτικών ιδρυμάτων, ενώ το 1362 η Μονή θα ανέλθει ξανά στην δεύτερη θέση, την οποία θα διατηρήσει και στους επόμενους αιώνες, ώς σήμερα.