Η τράπεζα

Από την βυζαντινή τράπεζα της Μονής σώζεται σήμερα μόνον μία επιγραφή του 1319/20, εντοιχισμένη στην δυτική όψη του εξωνάρθηκα του καθολικού, που αναφέρεται στην ανακαίνισή της, καθώς επίσης και στην ανακαίνιση του ελαιοτριβείου. Στις χαλκογραφίες αποτυπώνεται ως σταυροειδές κτίσμα, ενώ στις περισσότερες γραπτές πηγές χαρακτηρίζεται ως «σταυροθολική». Ο Barskij, αναφερόμενος πιθανόν στα αψιδώματα ή στον κεραμοπλαστικό της διάκοσμο, την αξιολογεί ως ομορφότερη εξωτερικά από εκείνη της Μεγίστης Λαύρας. Η βυζαντινή τράπεζα ήταν προφανώς εξοπλισμένη με τα μαρμάρινα τραπέζια που τοποθετήθηκαν αργότερα στην σημερινή, βρισκόταν δε πιθανότατα στην ίδια περίπου θέση με αυτή.

Η νέα τράπεζα οικοδομήθηκε το 1785. Εχει σταυρόσχημη κάτοψη, κόγχες στα άκρα των τριών κεραιών του σταυρού και βοηθητικά δωμάτια στο εσωτερικό της ανατολικής πλευράς. Μπροστά από την πλευρά αυτή υπάρχει ψηλή τοξωτή στοά, πάνω στην οποία στηρίζεται όροφος χωρισμένος σε δωμάτια. Στην θέση αυτή βρίσκεται το σημερινό μουσείο της Μονής. Η τράπεζα, που διατηρεί ακόμη τα αρχικά εξωτερικά κουφώματα, κοσμείται στο εσωτερικό της με τοιχογραφίες του 1786, φιλοτεχνημένες από τον Μακάριο Γαλατσιάνο.

Η νοτιοδυτική πτέρυγα

Περί τα τέλη του 18ου αιώνα κατασκευάστηκε, περίπου την ίδια εποχή με το παρεκκλήσιο της Αγίας Ζώνης, η πτέρυγα του νοτιοδυτικού τείχους, η λεγομένη «τού Θεοφίλου». Το κτήριο αυτό κάηκε το 1854 και λίγα χρόνια αργότερα απεικονίστηκε ερειπωμένο σε φωτογραφία του Σεβαστιάνωφ*. Στα 1864-1866 αντικαταστάθηκε από την σημερινή νοτιοδυτική πτέρυγα. Η νέα πτέρυγα οικοδομήθηκε σύμφωνα με τις παραδοσιακές τεχνικές, στο σχεδιασμό της όμως διακρίνονται οι επιδράσεις της ευρωπαϊκής ακαδημαϊκής αρχιτεκτονικής. Στο τέλος του 19ου αιώνα ανακατασκευάστηκαν κάτω από νεοκλασσική επίδραση οι δύο όροφοι του βόρειου τμήματός της.

* Ο πρώτος ρώσος Περιηγητής που φωτογράφισε με επιστημονικό τρόπο μονές και κειμήλια του Αγίου Όρους.