Η Αθωνιάδα Σχολή


11.05.2011

Από τις αρχές του ΙΗ’ αι. στο Αγιον  Ορος είχε αρχίσει να γίνεται αισθητή η ανάγκη υπάρξεως μιας σχολής που θα προσέφερε στελέχη στην  Εκκλησία και στο υπόδουλο Γένος για την παιδεία του. Την ανάγκη αυτή ήλθε να καλύψει η  Αθωνιάς Σχολή, η οποία ιδρύθηκε με πρωτοβουλία του προηγουμένου Μελετίου Βατοπαιδινού και της αδελφότητος της Μονής Βατοπαιδίου. Το ιδρυτικό σιγίλλιο της Σχολής εκδόθηκε από τον πατριάρχη Κύριλλο Ε’ το 1748, ενώ για την στέγασή της ανοικοδομήθηκε με δαπάνες της Μονής μεγαλοπρεπές κτήριο σε παρακείμενο λόφο.

Πρώτος διευθυντής και διδάσκαλος των αρχαίων ελληνικών ορίσθηκε ο Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης και έπειτα ο  Αγάπιος  Αγιοταφίτης. Το 1753 ανέλαβε την διεύθυνση ο διάσημος λόγιος Ευγένιος Βούλγαρις. Στο μεταρρυθμισμένο πρόγραμμα διδασκαλίας της Σχολής περιλαμβάνονταν η κλασική Φιλολογία, η αρχαία και η νεώτερη Φιλοσοφία, τα Μαθηματικά και η Φυσική. Βοηθός του Βουλγάρεως ορίσθηκε ο Παναγιώτης Παλαμάς, ο οποίος δίδαξε γραμματικά μαθήματα.

Άποψη της Αθωνιάδας και του υδραγωγείου της

Ταχύτατα η Σχολή απέκτησε μεγάλη φήμη και προσήλκυσε πληθώρα μαθητών.  Ωστόσο η νεωτερικότητα για τα τότε δεδομένα της διδασκαλίας του Ευγενίου και οι εσωτερικές διαμάχες και οι φατριασμοί επέδρασαν αρνητικά στην λειτουργία της με αποτέλεσμα την παραίτηση του Ευγενίου από την διεύθυνση και την οικιοθελή απομάκρυνσή του από το Αγιον  Ορος το 1759 και την ανάληψη της διευθύνσεως της Πατριαρχικής Ακαδημίας στην Κωνσταντινούπολη. Ωστόσο η Σχολή συνέχισε να λειτουργεί.

Οι αλλεπάλληλες προσπάθειες ανανεώσεώς της δεν έφεραν μόνιμα αποτελέσματα.  Η πρώτη οφείλεται στον πατριάρχη Σεραφείμ Β’ και έληξε με την παραίτηση του διευθυντή Νικολάου Ζερζούλη το 1761 και την εγκατάλειψη της  Αθωνιάδος από τους μαθητές, που προτίμησαν τις παραδόσεις του Ευγενίου στην Πατριαρχική  Ακαδημία.  Αλλες προσπάθειες του ιδίου πατριάρχη το 1769 απέτυχαν λόγω της αντιδράσεως των Βατοπαιδινών οι οποίοι προφανώς δεν ενέκριναν την προβολή υπό του πρώην Πατριάρχου Σεραφείμ του Β’ ως διευθυντού της σχολής του εκ Κοζάνης Κυρίλλου για λόγους τους οποίους δεν γνωρίζουμε, όπως απέτυχε και εκείνη του Γαβριήλ Δ’ το 1782 και αργότερα των Βατοπαιδινών αδελφών.  Η Σχολή διέκοψε την λειτουργία της το 1809 προς μεγάλη απογοήτευση των λογίων της εποχής. Ομως οι απόφοιτοί της, που εκπροσωπούσαν όλα τα κυρίαρχα ιδεολογικά ρεύματα των Βαλκανίων του β’ ημίσεως του ΙΘ’ αι. διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στην αναγέννηση του  Ελληνισμού.