Ο οσιομάρτυρας άγιος Θεοφάνης

Ο Αγιος Θεοφάνης έζησε τον 14ο αιώνα, τον «χρυσό αιώνα» για την ησυχαστική ζωή και την Πατερική θεολογία. Υπήρξε μοναχός της Μεγίστης Μονής του Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους. Διέπρεψε στην αρετή και την γνώση, στην πράξη και την θεωρία. Χειροτονήθηκε Ιεροδιάκονος και Ιερομόναχος. Στην συνέχεια ψηφίστηκε Ηγούμενος από την αδελφότητα της Μονής, για να του δοθεί ύστερα, περί το 1350, σύμφωνα με την πρόνοια του Θεού, το αρχιερατικό αξίωμα. Στην αρχή ποίμαινε την Μητρόπολη Αχρίδος και αργότερα την Μητρόπολη Ξάνθης και Περιθεωρίου.

Οπως είναι γνωστό, η Μονή Βατοπαιδίου διατηρεί αρρήκτους πνευματικούς δεσμούς με το χριστεπώνυμο πλήρωμα της περιφερείας Ξάνθης και Ροδόπης, από τον 11ο αι., εξαιτίας του μετοχίου της λίμνης Βιστωνίδος και του κτισμένου πάνω σε νησίδα της λίμνης ναού του Αγίου Νικολάου και λόγω του μετοχίου του Αγίου Γεωργίου στο Περιθεώριο. Η πνευματική και κοινωνική προσφορά της Μονής Βατοπαιδίου στον χώρο αυτό υπήρξε πάντοτε αξιόλογη και συμβάδιζε με την ποικίλη της προσφορά. Ισως εξαιτίας της παρουσίας της Μονής στον χώρο του Περιθεωρίου ο βατοπαιδινός Αγιος Θεοφάνης προχειρίσθηκε σε Μητροπολίτη Περιθεωρίου. Ο Αγιος Θεοφάνης έγραψε την βιογραφία του Οσίου Μαξίμου του Καυσοκαλυβίτου, του μεγάλου αυτού ησυχαστού και νηπτικού Πατρός, τον οποίο γνώριζε πολύ καλά, αφού τον επισκεπτόταν συχνά, όταν ήταν ακόμη στην Μονή Βατοπαιδίου. Στην βιογραφία του Οσίου Μαξίμου γράφει ο Αγιος Θεοφάνης, ότι όταν τον επισκέφθηκε μια φορά στην καλύβη του δεν τον βρήκε εκεί και αναζητώντας τον με το βλέμμα του τον είδε μακριά, κάπου δύο μίλια απόσταση. Τους χώριζαν όμως δύσβατα μέρη, ανώμαλα και βαθειά, οπότε ξαφνικά βλέπει τον Οσιο Μάξιμο «ως επί Θεώ μάρτυρι αναχθέντα και ως υπόπτερος αετός, άνω επί του άλσους και των μεγίστων λίθων πτόμενον και προς με ερχόμενον», καθώς διηγείται αυτολεξεί. Στην συνάντηση τους αυτή, ο Οσιος Μάξιμος προφήτευσε στον Αγιο Θεοφάνη τα εξής· «μέλλεις να γίνεις ηγούμενος και μητροπολίτης Αχριδών, και πολλά μέλλεις παθείν, και υπόμεινον μιμούμενος τον επί ξύλου τανυθέντα Χριστόν αυτός γάρ σου γενήσεται βοηθός εν τοίς πειρασμοίς και στέφανος εν τη δόξη αυτού, και χαίρε, όταν πλέης εν πειρασμοίς, ότι εις μαρτύριόν σου γενήσονται της αθλήσεως», τα οποία πραγματοποιήθηκαν, όπως προείπε ο Οσιος. Αργότερα προχειρίσθηκε σε Μητροπολίτη Περιθεωρίου.

Η ιστορική αυτή μαρτυρία αποδεικνύει το μέγεθος της αρετής του Αγίου Θεοφάνους, διότι προφήτευσε σ’αυτόν ο Οσιος Μάξιμος ότι θα πάθει πολλές θλίψεις, κατά μίμηση του σταυρωθέντος Χριστού και ότι τελικά θα του δοθεί σαν στέφανος ο ίδιος ο Χριστός με την δόξα Του αυτά αφού συντελέσθηκαν, σύμφωνα με την πρόρρηση του Οσίου Μαξίμου, επισφραγίζουν την συγκαταρίθμησή του στην χορεία των Αγίων Ιεραρχών.

Ο Αγιος Θεοφάνης κατατάγηκε στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, με Πατριαρχική και συνοδική Πράξη του Οικουμενικού Πατριαρχείου, την 1η Απριλίου του σωτήριου έτους 2000. Η μνήμη του τιμάται στις 3 Μαΐου.