Έντυπα

Η βιβλιοθήκη της Μονής Βατοπαιδίου περιλαμβάνει μία αξιόλογη συλλογή εντύπων, η οποία αριθμεί σήμερα 40.000 περίπου τόμους (27.000 τίτλους) θεολογικού και θύραθεν περιεχομένου, σε ελληνική κυρίως γλώσσα. Η συγκρότητησή της άρχισε τον ΙΣΤ’ αι. και στηρίχθηκε κυρίως στην ενσωμάτωση των προσωπικών βιβλιοθηκών διαφόρων λογίων αδελφών της Μονής, είτε με δωρεές , είτε με κληρονομιές. Αλλα βιβλία προήλθαν από δωρεές επιτρόπων των βατοπαιδινών μετοχίων, αρχιερέων και απλών εφημερίων ή από αγορές της Μονής, για τις λατρευτικές της κυρίως ανάγκες.

Μία από τις πρώτες γνωστές περιπτώσεις κληροδοτήσεως προσωπικής συλλογής είναι αυτή του Μακαρίου Θεσσαλονίκης, ο οποίος πέθανε το 1546 αφήνοντας τα χειρόγραφα και τα έντυπά του στην Μονή. Το ίδιο συνέβη τον επόμενο αιώνα με τον Συνέσιο Ελ(λ)ανικό του οποίου σώζονται τουλάχιστον πέντε έντυπα. Το 1790 εντάχθηκαν στην βιβλιοθήκη τα 45 βιβλία του διδασκάλου Θεοδούλου Βατοπαιδινού, που πέθανε στα Μουδανιά, ενώ το 1802 αναφέρεται δωρεά εντύπων από ένα ιερέα της Τεργέστης. Αλλες μεγάλες συλλογές που ενσωματώθηκαν τον ΙΘ’ αι. στην βιβλιοθήκη είναι αυτές του Γρηγορίου Ειρηνουπόλεως, του Γρηγορίου Αδριανουπόλεως, και του Ανανία Βατοπαιδινού.

Το 1837 σύμφωνα με την μαρτυρία του Curzon τα έντυπα ανέρχονταν σε 4000, αλλά στην πραγματικότητα ο αριθμός τους πρέπει να ήταν πολύ μικρότερος. Το 1867 η βιβλιοθήκη των εντύπων μεταφέρθηκε στον Πύργο της Παναγίας και το 1869-1870 φιλοτεχνήθηκαν νέες σταχώσεις από τον Ανθιμο Βατοπαιδινό. Παράλληλα άρχισε και η εργασία καταλογογράφησής τους από τον ιεροδιάκονο Νεόφυτο Βατοπαιδινό και τον προηγούμενο Κύριλλο, η οποία κατέληξε στην σύνταξη του χειρογράφου καταλόγου του 1880, όπου αναγράφονται 3749 τόμοι (1683 τίτλοι). Νεώτερη εργασία καταλογογραφήσεως και ταξιθετήσεως έγινε το 1923 από τον Αρκάδιο Βατοπαιδινό, κατά την οποία τα έντυπα ανήλθαν σε 7116 (5600 τίτλοι). Τα υπόλοιπα περιγράφηκαν την περίοδο 1934-1955 και ο αριθμός τους έφθασε τους 8126 τόμους (6440 τίτλοι). Σήμερα παραμένουν ακατάγραφα τα 27.000 έντυπα της νέας βιβλιοθήκης, στα οποία περιλαμβάνονται οι μικρές συλλογές σκητών, κελλίων και κοιμηθέντων μοναχών και 4000 ρωσικά βιβλία προερχόμενα από την Σκήτη του Αγίου Ανδρέου.