Τα κελλιά της Μονής
11.05.2011
Τα κελλίον είναι μοναστηριακό εξάρτημα, που αποτελεί είδος αγροτικής κατοικίας, η οποία διαθέτει ναό στους εσωτερικούς χώρους καθώς και εδαφική περιοχή. Παραχωρείται με έγγραφο από την κυρίαρχη Μονή σε τρία πρόσωπα. Οι κελλιώτες συντηρούνται από την καλλιέργεια της γής που τους παραχωρήθηκε, και από το εργόχειρό τους που συνήθως είναι η αγιογραφία και η ξυλογλυπτική. Στον ευρύτερο χώρο της Μονής Βατοπαιδίου υπάρχει πλήθος διάσπαρτων κελλιών, τα οποία είτε είναι μεμονωμένα, είτε σε αραιούς οικιστικούς σχηματισμούς, όπως αυτός της Κολιτσούς, των Αιγυπτάδικων ή Γυφτάδικων και της περιοχής Σκαμνί του Ηγουμένου. Οι ναοί τους ανήκουν ως επί το πλείστον στον συνεπτυγμένο σταυροειδή τύπο με διάφορες παραλλαγές και έχουν εγγεγραμμένες τις κόγχες στον ανατολικό τοίχο. Συνήθως καλύπτονται με χαμηλό ή ημισφαιρικό και χωρίς τύμπανο τρούλλο. Ορισμένα κελλιά ήταν αρκετά οργανωμένα, καθώς διέθεταν ανεξάρτητα κτίσματα που χρησιμοποιούνταν ως στάβλοι, χορταποθήκες και εργαστήρια.
Τα κελλιά της Μονής Βατοπαιδίου
Γύρω από τον πύργο της Κολιτσούς, που δεσπόζει στην κορυφή λόφους ανατολικά της Μονής, βρίσκονται τα ακόλουθα οκτώ κελλιά· της Υπαπαντής, των Αγίων Πάντων, του Αγίου Στεφάνου, του Αρχαγγέλλου, του Τιμίου Προδρόμου, της Αγίας Αννης, του Αγίου Γεωργίου και των Αγ. Αναργύρων. Ο πύργος βρίσκεται μάλλον στη θέση της βυζαντινής Μονής του Καλετζίου. Πρόκειται για τετραώροφη κατασκευή, με συμπαγείς εξωτερικά τοίχους, στο υπόγειο της οποίας υπήρχε στέρνα, ενώ στην ανώτερη στάθμη παρεκκλήσιο. Σήμερα διατηρούνται ακόμη ορισμένα λείψανα των κτισμάτων που τον περιέβαλλαν.
Στην δεξιά όχθη του ρέματος του Πλαταναρίου βρίσκονται διάσπαρτα τα κελλιά του Αγίου Υπατίου , του Αγίου Προκοπίου , της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου. Αξιοσημείωτος είναι ο ναός του Αγίου Προκοπίου, ο οποίος χρονολογείται πιθανότατα στον 12ο αιώνα. Είναι σύνθετος σταυροειδής εγγεγραμμένος με νάρθηκα και κατηχούμενα με παρεκκλήσιο στον όροφο. Δεν διατηρεί τον αρχικό τρούλλο και έχει δεχθεί επισκευές και αλλοιώσεις της αρχικής του μορφής. Στη δυτική πλευρά του ναού βρίσκεται προσαρτημένο διώροφο κελλί, το οποίο χρονολογείται στα μέσα του 19ου αιώνα και διαθέτει κτήριο πολυεργαστηρίου.
Στα νότια της σκήτης του Αγίου Δημητρίου βρίσκονται τα κελλιά του Αγίου Προκοπίου, της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και των Αρχαγγέλων. Ακόμη ψηλότερα, στην περιοχή Σκαμνί του Ηγουμένου, βρίσκονται τα κελλιά του Αγίου Νικολάου, των Τριών Ιεραρχών, του Αγίου Κωνσταντίνου και των Εισοδίων της Θεοτόκου.
Κοντά στα σύνορα με τις Μονές Παντοκράτορος και Κασταμονίτου βρίσκονται τα κελλιά του Αγίου Νικολάου και του Προφήτη Ηλία, που φέρουν την επωνυμία Αιγυπτάδικα ή Γυφτάδικα, ίσως από κάποιον αιγύπτιο μοναχό που εμόναζε εκεί.