Τι είναι πνευματική πατρότητα; ( +Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού)

Ο πνευματικός πατέρας, είναι το αντίτυπο του αιώνιου και μεγάλου Θεού, και σωτήρα όλων μας, Ιησού Χριστού. Είναι το απαύγασμα της πατρικής του ιδιότητας. Είναι έτοιμος με αυτοθυσία να προνοεί, να σώζει, να θεραπεύει και να επαναφέρει στη μάνδρα το πρόβατο που πλανήθηκε, το «απολω­λός».

Η πνευματική πατρότητα είναι η προέκταση της παρουσίας του Κυρίου μας, στη γη και μαζί με τον Ιησού πιστοποιεί ότι δεν θα παραβλέψει το θά­νατο του αμαρτωλού. Η πνευματική πατρότητα φανερώνει απερίφραστα ότι δικό της «βρώμα και πόμα», καθήκον, νόημα και στόχος είναι η επιστρο­φή και σωτηρία κάθε ανθρώπου που εξέπεσε. Η πνευματική πατρότητα, χωρίς να «ζητεί τα δικά της», βρίσκεται συνεχώς στο βωμό της αυτοθυσίας με κύριο μέλημα και φροντίδα «ώστε κανένας (των νομιζομένων) μικρών να μη χαθεί» (πρβλ. Ματθ. 18,14) και γι’ αυτό γίνεται «για τους πάντες τα πάντα, έτσι ώστε με κάθε τρόπο να σώσει (τους κινδυνεύοντας)» (πρβλ. Α’ Κορ. 9,22)

Για την επιτυχία αυτού του υψηλού σκοπού, τον πνευματικό πατέρα πρέπει να χαρακτηρίζουν η ανι­διοτελής αγάπη, η πραότητα, η ανεκτικότητα και η ελευθερία από οτιδήποτε του κόσμου τούτου, ώστε έμπρακτα πλέον να προκαλεί τα πνευματικά του τέκνα σε αυταπάρνηση.

Θα κοσμήσει τον εαυτό του με την αρμόζουσα σύνεση, ώστε ποτέ να μην ακούσει, από αυτούς που θα φρονούν τα αντίθετα, το «ιατρέ θεράπευσε τον εαυτόν σου» (Λουκ. 4,23). Το θέμα πάντως της ελευθε­ρίας του ίδιου θεωρείται απαραίτητο, για την επι­τυχία του σκοπού του λειτουργήματός του.

Ο πνευματικός πατέρας θα είναι «αυτός που θα  δέσει τον δυνατό και θα του αρπάξει τα πράγματά του» (πρβλ. Ματθ. 12,29). Πρέπει να λέει με παρρησία, μαζί με τον Παύλο, ότι «γνωρίζουμε καλά τις επιδιώξεις και τις πανουργίες του» (πρβλ. Β’ Κορ. 2,11), ώστε να μπορεί να θεραπεύει κάθε τραύμα ή πλάνη ή απορία ή περίσταση.

Η παντοδύναμη Χάρη του Παναγίου Πνεύμα­τος, η οποία συνοδεύει τον αληθινό πνευματικό πα­τέρα, του επιτρέπει να πληροφορείται ότι «πάντα ι­σχύει» με τη βοήθειά της. Ακούραστα αγωνίζεται ο πραγματικός ποιμένας, ώστε να μη χαθεί κανένας από την ποίμνη του Χριστού. Έχει την επίγνωση των γραφικών χωρίων: «όποιος επανέφερε ένα αμαρτωλό από τον πλανεμένο δρόμο του θα σώσει μια ψυχή από το θάνατο και θα την απαλλάξει από πλήθος αμαρτίες» (Ιακ. 5,20) και «εάν ξεχωρίσεις τον αληθινό και τίμιο λόγο μου από τον ανάξιο και ψευδή, θα είσαι συ σαν το δικό μου στόμα»(Ιερ. 15,19).

Το πλουσιότατο δώρο, που η παναγάπη του Ιησού διά της Χάριτός του παρέχει, είναι η διάκρι­ση, όχι μόνο των πνευμάτων, αλλά και των πραγ­μάτων. Με οξύτατη διαύγεια «όλους τους κρίνει (και διακρίνει), αυτόν όμως κανείς από εκείνους που δεν έχουν το Πνεύμα δεν είναι σε θέση να τον καταλάβει»(Α’ Κορ. 2,15). Ειδικά στην εποχή μας την οποία χαρακτηρίζει η σύγχυση, απαραίτητο μέσο και μέτρο ισορροπίας είναι η διάκριση. Αυτή ανασύρει, ανορθώνει και ανασυγκροτεί την ανθρώπινη προ­σωπικότητα, που ο κυκεώνας του αποπροσανατολισμού διασπά αλύπητα.

Όπως αναφέραμε, δύο θεολαμπείς οφθαλμοί, που θα οδηγούν αλάνθαστα και με επιτυχία τον πνευματικό πατέρα, είναι η συμπάθεια και η διά­κριση, χωρίς τις όποιες η πορεία γίνεται σκοτεινή και επικίνδυνη. Πόσες φορές θαυμάσαμε αληθι­νούς ήρωες ή μάλλον σωτήρες πνευματικούς, που το φως της διακρίσεως καταστόλιζε όλη την ανα­στροφή και γενικά όλη τους τη ζωή! Η ίδια παρά­βαση, για παράδειγμα, αν διαπραχθεί από πολ­λούς, κάτω από το φως της διακρίσεως φαίνεται διαφορετική. Αυτό ακριβώς είναι και το άλας που αρτύει και συντηρεί τα φθαρμένα.

Πολλές φορές συμβαίνει πνευματικοί πατέρες να ερωτούνται για πνευματικά θέματα ή απορίες και να απαντούν διαφορετικά στον καθένα. Αυτό γί­νεται ανάλογα με το πρόσωπο, το θέμα, ακόμα και με την περίσταση, το χρόνο και τον τόπο. Η ίδια απάντηση -είτε ως εντολή, είτε ως σύσταση-, δεν αρμόζει σε άλλο πρόσωπο, εξαιτίας της διαφοράς του χαρακτήρα, του πράγματος και της περιστάσεως. Επομένως ουδέποτε δίνεται λύση ή απόφαση αν δεν ερευνηθεί πώς ακριβώς έχουν τα πράγματα.

Για παράδειγμα. Τέσσερις άνθρωποι έφαγαν πριν την καθορισμένη ώρα ή χωρίς μέτρο. Ο πρώ­τος έφαγε, γιατί πείνασε πολύ, ο άλλος γιατί εφάρμοσε μια ιατρική συμβουλή και θεραπεία, ο άλλος γιατί του άρεσε το φαγητό και νικήθηκε από την ε­πιθυμία και ο άλλος γιατί του αρέσει να σπαταλά με αυθαιρεσία. Πώς τώρα, θα βγάλουμε την ίδια κρίση για όλους αυτούς;

Ας ενωθεί λοιπόν, η προσευχή όλων μας προς τον αρχιποιμένα και σωτήρα μας, για να χαρίζει στην Εκκλησία αληθινούς πνευματικούς πατέρες, πράγμα, που θα προσφέρει στην κοινωνία μας την ανάσταση και την ισορροπία.

(Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού, Συζητήσεις στον Άθωνα, Ψυχωφελή Βατοπαιδινά 13, σ.70-74)