Ιωάσαφ Δομέστικος Βατοπαιδίου (α’ ήμισυ 15ου αι.)

Ο Ιωάσαφ μοναχός , ο μαρτυρούμενος ως “δομέστικος Βατοπαιδίου” ακμάζει κατά το α’ ήμισυ του 15ου αιώνος. Είναι ο μοναδικός μέχρι στιγμής γνωστός Βατοπαιδινός μουσικός της καθαυτό βυζαντινής περιόδου. Όπως και για πολλούς άλλους, μεγάλος μελοποιός του Βυζαντίου, έτσι και για τον Ιωάσαφ, δεν έχουμε δυστυχώς πολλά στοιχεία. Είναι αξιοσημείωτο όμως ότι τα έργα του ανθολογούνται στα χειρόγραφα πλάι στα έργα μεγάλων μουσικών προσωπικοτήτων όπως του Ιωάννου του Κουκουζέλη, του Κοντοπετρή, του Ιωάννου του Κλαδά, του Ξένου του Κορώνη κ.ά., με παλαιότερη μνεία αυτήν του κώδικα Ιβήρων αρ. χφ. 925, του 1425, γεγονός που καταδεικνύει ότι τα μέλη του Ιωάσαφ, χαρακτηρίζονται από σοβαρότητα, επιδεξιότητα, απλότητα, συνάμα όμως και μεγαλόστομη ευφράδεια, κοινά στοιχεία όλων σχεδόν των μουσουργών της περιόδου αυτής. Τα μελοποιήματά του είναι ευάριθμα, χαρακτηριστικά όμως της μουσικής του δεινότητος. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι ορισμένα μέλη του Ιωάσαφ, όπως τα κατ’ ήχον “Θεός Κύριος, καταγράφονται ως βατοπαιδινά, φανερώνοντας την ιδιαίτερη μουσική παράδοση της μονής Βατοπαιδίου και το κύρος των μουσικών της και εκτός του Άγ. Όρους από τα βυζαντινά ακόμη χρόνια.

Συνοπτικά αναγράφουμε το συνθετικό έργο του Ιωάσαφ όπως προκύπτει από τα χειρόγραφα. Έχει μελοποιήσει στίχους των αναξαντάριων, την προαναφερθείσα πλήρη σειρά του Θεός Κύριος, Θεοτοκία, μαθήματα του Στιχηραρίου, καθώς και αναγραμματισμούς. Οι στίχοι των ανοιξανταρίων είναι δύο, σε ήχο πλ. του τετάρτου φυσικά, από τους οποίους ο πρώτος Ως εμεγαλύνθη, συναντάται πιο συχνά από τον άλλο έθου σκότος.

Τα δύο θεοτοκία μαθήματα είναι το Την Θεοτόκον Μαρίαν, σε ήχο πλάγιο του τετάρτου και το Την πάσαν ελπίδα μου σε ήχο πλάγιο του δευτέρου. Από τα δύο θεοτοκία, το πρώτο έχει μεταστραφεί από τον Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα στον κώδικα ΕΒΕ – Μ.ΠΤ, αρ. χφ. 706. Ο αναγραμματισμός, είναι και αυτός όπως και του Κουκουζέλη, από το Θεοτόκε Παρθένε, ξεκινώντας με την αντιστροφή του χαιρετισμού Κεχαριτωμένη Χαίρε, και είναι σε ήχο πρώτο τετράφωνο. Έχει μεταγραφεί και αυτό από τον Χουρμούζιο Χαρτοφύλακα στον κώδικα ΕΒΕ – ΜΠΤ, αρ. χφ. 731. Τέλος από το είδος του Μαθηματαρίου και πάλι, έχουμε ένα μάθημα του στιχηραρίου τώρα, που όπως και το προηγούμενο, αναφέρονται στην εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στην οποία πανηγυρίζει “εώς της σήμερον”η μονή του Ιωάσαφ. Έχει τονιστεί σε ήχο πλάγιο του τετάρτου και είναι το Όφις εξηπάτησεν Εύαν. Γίνεται φανερό ότι μεγάλο μέρος των ποιημάτων του Ιωάσαφ αφορούν στην “Κυρία των αγγέλων”, την οποία εξυμνεί και αυτός “ύμνος υφαίνων συντόνως τεθισμένους”.