Διορθόδοξο Επιστημονικό Συνέδριο «Γέροντας Σωφρόνιος, ο θεολόγος του ακτίστου φωτός»

Κατά το τριήμερο 19-21 Οκτωβρίου 2007 η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου, σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικού και Ορθοδόξου Πολιτισμού, πραγματοποίησε στο Πολεμικό Μπουσείο Αθηνών Διορθόδοξο Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα: «Γέροντας Σωφρόνιος, ο θεολόγος του ακτίστου φωτός».

Σκοπός του Συνεδρίου ήταν η προσέγγιση και προβολή της ζωής και της διδασκαλίας του μεγάλου αυτού θεολόγου της Εκκλησίας μας. Ο Γέροντας Σωφρόνιος, αγιορείτης μοναχός και ακολούθως ιδρυτής της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου στο  Έσσεξ της Αγγλίας, κάλυψε με την παρουσία του το μεγαλύτερο μέρος του εικοστού αιώνα και αποτέλεσε σπουδαίο σταθμό για την ορθόδοξη θεολογία. Στα αντιπροσωπευτικά έργα του, «Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης», «Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστι» και «Περί προσευχής», που εκδόθηκαν και στα ελληνικά από την Ιερά Μονή του, γίνεται προφανής ο εμπειρικός χαρακτήρας της θεολογίας του. Ο Γέροντας Σωφρόνιος τόλμησε να μιλήσει με τρόπο που σπανίζει στην ιστορία της Εκκλησίας. Και το έκανε αυτό με πολύ μεγάλο δισταγμό  προς τα τέλη της ζωής του, όταν πλέον είχε σταυρωθεί για τον κόσμο και ήθελε να προσφέρει την μαρτυρία της πίστεώς του στην ταραγμένη εποχή μας.

Μετά τις προσφωνήσεις του Καθηγουμένου της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου Αρχιμανδρίτη Εφραίμ και του Προέδρου του Κέντρου Ελληνικού και Ορθοδόξου Πολιτισμού κ. Φοίβου Χριστοδουλίδη ακολούθησαν οι χαιρετισμοί εκπροσώπων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, Πρεσβυγενών Πατριαρχείων και Αυτοκεφάλων Ορθοδόξων Εκκλησιών.  Την κήρυξη των εργασιών του Συνεδρίου έκανε ο Σε­βασμιώτατος Μητροπολίτης Περγάμου κ. Ιωάννης, εκπρόσωπος της Α.Θ.Π. του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου. Εν συνεχεία έγινε η εναρκτήρια εισήγηση με αναφορά στο πρόσωπο και την θεολογία του Γέροντος Σωφρονίου από το πνευματικό τέκνο του, Αρχιμανδρίτη Ζαχαρία της Ιεράς Μονής του Τιμίου Προδρόμου του Έσσεξ. Ακολούθησαν δέκα συνεδριάσεις και παρουσιάστηκαν τριανταπέντε εισηγήσεις. Κατά τις συνεδριάσεις αυτές διακεκριμένοι εισηγητές (Μητροπολίτες, Καθηγούμενοι Ιερών Μονών, Καθηγητές Πανεπιστημίων και άλλοι επιστήμονες από την Ελλάδα, την Ρωσία, την Αγγλία, την Γαλλία, το Βέλγιο, την Σερβία, την Ρουμανία και την Κένυα) παρουσίασαν τις εισηγήσεις τους. Κεντρική θέση στην θεματολογία του συνεδρίου είχε, όπως ήταν φυσικό, η έννοια του προσώπου, η,  όπως προτιμούσε να λέει ο Γέροντας Σωφρόνιος, της υποστάσεως.

Ο Γέροντας Σωφρόνιος, που χαρακτηρίστηκε και ως θεολόγος της «υποστατικής αρχής», έβλεπε την αρχή αυτή ως την εσώτατη πρωταρχική και έσχατη αρχή, που αποτελεί τον οντολογικό πυρήνα του θείου Είναι. Η υποστατική αρχή δόθηκε «δυνάμει» ως χάρισμα και στον άνθρωπο. Και η τελείωση του ανθρώπου, η οποία ταυτίζεται με την κατά χάρη θέωσή του, πραγματοποιείται με την ανάδειξή του σε υπόσταση κατά το πρότυπο του Χριστού.
Ο άνθρωπος ως πρόσωπο-υπόσταση αγκαλιάζει στην ύπαρξή του ολόκληρο το ανθρώπινο είναι, ακόμα και ολόκληρο το θεανθρώπινο Είναι. Για να φθάσει όμως εκεί, χρειάζεται να αδειάσει τελείως τον εγωισμό του, να ταπεινωθεί και να τηρήσει στον τελειότερο δυνατό βαθμό την διπλή εντολή της αγάπης προς τον Θεό και τον πλησίον.
Ολόκληρη η ασκητική ζωή αποβλέπει στον στόχο αυτόν, που αποτελεί και την τελική καταξίωση του ανθρώπου ως δημιουργήματος «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν» Θεού.
Ένα ιδιαίτερο γεγονός, που καθιστά επίκαιρη την διδασκαλία του Γέροντα Σωφρονίου, είναι η συνάντησή του με τον μυστικισμό των Ανατολικών θρησκειών, που αναζητάει την σωτηρία του ανθρώπου με την κατάδυσή του σε ένα απρόσωπο φανταζόμενο απόλυτο. Στην αναζήτηση αυτή στράφηκε ο ίδιος για οκτώ χρόνια και αυτό το θεώρησε ως το μεγαλύτερο αμάρτημά του. Δεν αρνήθηκε τον Χριστό, αλλά έκρινε την στάση του αυτή ως φοβερή πλάνη.
Το Συνέδριο κατά γενική ομολογία ήταν απόλυτα επιτυχημένο και ξεπέρασε τις προσδοκίες των οργανωτών του. Το περιεχόμενο των εισηγήσεων, το ενδιαφέρον των συζητήσεων και το πλήθος του κοινού που αναγκαζόταν να παρακολουθεί όρθιο τις εργασίες του εξαιτίας του μεγάλου συνοστισμού ήταν εντυπωσιακά.

Γεώργιος Ι. Μαντζαρίδης